Ysgol Crud y Werin yn Helpu i baratoi Porth y Swnt

Mae plant o Ysgol Crud y Werin yn Aberdaron wedi helpu i greu gosodiad ar gyfer Porth y Swnt, ein Canolfan Ragoriaeth Twristiaeth Arfordirol sydd i agor yn Aberdaron diwedd y mis.

 

Plant Ysgol Crud y Werin yn dangos eu gwaith.

Fe ymunodd Christine Evans, y bardd o Lŷn, â’r bobl ifanc i baentio cerrig crynion a fydd yn cael lle blaenllaw yn y gosodiad ‘Môr o Eiriau’ ym Mhorth y Swnt. Yn ystod yr ymweliad bu Christine yn annog disgyblion i ddefnyddio ysbrydoliaeth o’r môr a’r dirwedd o gwmpas i baentio eu hoff air ar gerrig crynion.

 Plant brwdfrydig!

Mae gwaith Christine Evans wedi ei ddylanwadu gan amser a dreuliwyd ar Ynys Enlli lle’r oedd ei gŵr yn gweithio fel gwarcheidwad y goleudy ac fel pysgotwr.  Mae ei barddoniaeth yn tynnu ar ddelweddaeth o olau a dŵr ac mae’n dal i ddysgu cyrsiau ysgrifennu ar yr ynys.

 Casgliad o'r cerrig

Bydd y ganolfan newydd yn rhoi cyfle i bobl ddarganfod hanes a diwylliant Llŷn. Bydd canolfan yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol ag arddangosfeydd ac arddangosiadau rhyngweithiol yn dilyn thema ‘Goleuni ar Lŷn’, fel gwaith celf, synau, a barddoniaeth yn ogystal â straeon gan bobl leol.

Bydd ymwelwyr o’r tu allan i’r ardal yn cael eu hannog i ddeall ffordd draddodiadol o fyw sy’n wirioneddol Gymreig yn Aberdaron ac sydd wedi ei gwau’n annatod â’r môr ac i dreulio mwy o amser yn fforio Llŷn ymhellach.

Rydyn ni’n gobeithio y daw Porth y Swnt cyn bôr hir yn rhan bwysig o’r gymuned yn Aberdaron ac yn Llŷn yn gyffredinol. Hoffem helpu cenedlaethau iau i ddeall hanes a chwedlau cyfoethog eu cartref ac rydyn ni’n bwriadu gweithio’n agos gydag ysgolion a busnesau lleol a’r gymuned.

Mae Porth y Swnt yn cael cymorth gan Lywodraeth Cymru, yn cynnwys Cronfa Gymdeithasol Ewrop.

Prosiect Morwellt Porthdinllaen

Mae yna brosiect diddorol ar y gweill yn Llŷn sy’n edrych ar gadwraeth gwlâu morwellt. Mae Laura Hughes ein Ceidwad Arfordirol yma yn yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol wedi bod yn gyd weithio gyda sawl sefydliad a’r gymuned leol i geisio lleihau unrhyw effeithiau sy’n cael effaith negyddol ar y gwely morwellt ym Mhorthdinllaen. Planhigyn blodeuol morol yw morwellt ac mae ei ddail gwyrdd yn creu dolydd tebyg i’r rhai sydd i’w canfod ar y tir o dan y môr. Mae gan y dolydd yma nifer o fuddion unigryw yn cynnwys…

• Cynnig cynefin pwysig i bysgod ifanc- yn cynnwys sawl rhywogaeth sydd o bwysigrwydd masnachol- cyn iddynt aeddfedu a symud i ddyfroedd dyfnach.

• Mae morwellt yn amsugno llawer iawn o garbon deuocsid ac yn creu ocsigen- mae un medr sgwâr o forwellt yn gallu creu 10litr o ocsigen bob diwrnod.

• Mae morwellt yn rheoleiddio’r cylchred maetholion trwy ei allu i amsugno maetholion a chemegau a’u nadu i gael effaith niweidiol ar yr amgylchedd morol. 

….ac mae’r rhestr yn mynd yn ei flaen! Mae gan wefan y prosiect llawer mwy o wybodaeth ar fuddion gwely morwellt iach www.penllynarsarnau.co.uk/projects.aspx 

Nifer o anemoniau ar forwellt © Paul Kay

Yn nol i Borthdinllaen. Pentref pysgota tlws ger Morfa Nefyn yw Porthdinllaen ac mae ei fae yn gartref i wely morwellt mawr sydd wedi ei amcangyfrif i fod o’r un maint a 46 cae pêl droed, ac yn un o’r rhai mwyaf yng Ngogledd Cymru. Beth yw’r broblem? Mae angorfeydd ym Mhorthdinllaen yn cael effaith niweidiol ar y morwellt trwy sgwrio arwyneb gwely’r môr gan odi a dadwreiddio’r morwellt a gadael cylchoedd o fylchau mawr yng ngwely’r morwellt fel sydd i’w weld yn y llun isod.  

Llun Porthdinllaen o'r awyr © This orthophotography has been produced by COWI A/S from digital photography captured by them in 2006. Licensed by the Welsh Assembly Government's Department for Environment.

Felly beth mae’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn wneud am y sefyllfa? Mae’r morwellt yn rhan bwysig o Ardal Cadwraeth Arbennig Pen Llyn a’r Sarnau ac mae ei fod wedi ei farnu i fod mewn cyflwr anffafriol. Mae’r Ymddiriedolaeth wedi ymuno gyda Swyddog yr Ardal Cadwraeth, Cyfoeth Naturiol Cymru, SEACAMS a budd-ddeilliaid lleol fel Cymdeithas Pysgotwyr Llyn gyda’r diben o ddatblygu opsiynau rheoli yn yr ardal sy’n sicrhau cadwraeth y morwellt heb effeithio defnydd presennol yr ardal.

Beth sydd yn digwydd ar y funud? Mae’n brosiect hir dymor, rydym yn awyddus i gasglu gymaint o dystiolaeth ac sy’n bosib i fwydo i mewn i unrhyw benderfyniadau. Rhan fawr o’r prosiect yw’r cysylltiad gyda’r gymuned leol a defnyddwyr yr ardal. Mae llawer o wybodaeth wedi ei gasglu mewn arolygon yn ystod 2013 ac mi fydd y canlyniadau yn cael eu rhoi ar y wefan ac yn cael eu trafod yn ystod diwrnodau agored a sesiynau galw heibio yn ystod 2014. Hefyd ar y gweill mae gwaith i geisio adnabod addasiadau gall ei wneud i angorfeydd Porthdinllaen i leihau eu heffaith ar y morwellt. Gobeithio y byddan yn medru darganfod addasiad sy’n addas ar gyfer Porthdinllaen ac y gallwn ei dreialu yn y bae. 

  

 Craith wedi'w achosi gan angorfa gyda morwellt o'i amgylch © Rohan Holt

Bydd y cyfle nesa i ddysgu mwy am y prosiect ac i drafod unrhyw elfen ohono yn cymryd lle yng Nghlwb Golff Nefyn ar Chwefror y 4ydd-   

3-5yh: Sesiwn galw heibio

5-6yh: Lluniaeth ysgafn

6yh: Cyflwyniad ar y prosiect hyd yma a’r datblygiadau nesaf

7yh: Gweithdai ar addasiadau i angorfeydd a chreu llwybr snorclo 

Mae croeso cynnes i bawb ar gyfer unrhyw ran o’r diwrnod, am fwy o wybodaeth gallwch gysylltu â Laura ar 01758 760469.

gan Guy Metcalfe, Gwirfoddolwr yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol 

Adar Arbennig

Nos Lun aethom draw at grŵp Urdd Botwnnog yn Ysgol Pont-y-Gof i wneud gweithgareddau yn seiliedig ar adar. Cafodd y grŵp gyfle i ddysgu beth sy'n gwneud adar yn wahanol i bob anifail arall, ddarganfod fwy am rai o’r adar sy’n ymfudo miloedd o filltiroedd i ac o Lŷn, a chlywed am y brain coesgoch prin sy'n byw yn Llŷn

Bran goesgoch- llun gan yr RSPB

I helpu’r adar yn ein gerddi yn ystod y gaeaf creodd y grŵp teclynnau bwydo adar allan o foteli plastic a llwyau pren. Gobeithio bydd y teclynnau yma’n darparu bwyd i adar yn ystod y gaeaf- amser lle mae’n medru bod yn brin.

Llenwi'r poteli hefo hadau

Roedd y plant hefyd yn brysur yn creu masgiau adar allan o blatiau papur. Cafodd nifer o’r masgiau lliwgar yma eu creu, un cynnwys cnocell y coed, titw tomos las a gwylan!

 Un o adar unigryw ardal Botwnnog!

Ewyn y môr ym Mhorthor

                                                        Diwrnod hydrefol ar draeth Porthor

Antur ar yr arfordir!

Roedd yr haf diwethaf y cynhesaf ers 2006 - tywydd perffaith i fwynhau dyddiau braf ar draethau Llŷn. I blant a ymwelodd â thraeth Porthor, roedd ein “pecynnau antur” ar gael i wneud diwrnod braf yn ddiwrnod gwell fyth! 

Mae’r pecynnau yma yn cynnwys pob dim sydd ei angen i anturiaethwyr bach cael hwyl a sbri ar lan y môr. Yn ystod y gwanwyn a’r haf maent ar gael i’w benthyg am ddim o’r caban gwybodaeth yn y maes parcio.

 Un o'r pecynnau antur, yn llawn gweithgareddau i'r anturiaethwyr bychan.

Yn ogystal â bod yn llawn o bethau hwyliog i’w gwneud ar y traeth, mae’r pecynnau wedi cael eu dylunio yn arbennig er mwyn helpu plant i ddysgu am anifeiliaid, planhigion, a hanes diwylliannol ein harfordir hardd. Dau o’r gweithgareddau mwyaf poblogaidd yw archwilio pyllau creigiog (chwilio am anifeiliaid y môr yn y pyllau), a’r helfa drysor, lle mae môr ladron bach yn defnyddio cwmpawd a map i helpu Capten Morgan ddarganfod y trysor coll.  

Dwy o'r anturiaethwyr a fuodd yn llwyddiannus yn darganfod y trysor coll ym Mhorthor!

 

Mae’r pecynnau antur wedi bod yn boblogaidd dros ben hyd yn hyn. Dyma beth mae rhai pobl wedi dweud amdanynt:

-     “Cymysgfa wych o weithgareddau. Addysg ar y lefel perffaith”.

-     “Syniad gwych i gael mwy o bobl i ryngweithio efo’r amgylchedd”.

-     “Pecyn ffantastig, byddwn yn ôl i wneud mwy o’r gweithgareddau”.

‘Rydan ni wedi bod yn hapus iawn gweld gymaint o bobl yn cael hwyl ar y traeth ac mor frwd wrth gymeryd rhan yn y gweithgareddau (yn cynnwys llenwi’r caban efo’u lluniau hyfryd ar ddiwedd y dydd - oedolion a phlant yr un fath!).

Efallai fod yr haf wedi dod i ben blwyddyn yma, ond yr ydan ni yn yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn barod yn paratoi at y nesaf. Yn dilyn llwyddiant y pecynnau antur ym Mhorthor, rydym yn falch o gyhoeddi y bydd pecyn newydd sbon yn barod ar gyfer traeth Llanbedrog yn 2014. Bydd y pecyn yma hefyd yn cynnwys bob math o wahanol weithgareddau, yn cynnwys y ‘Sialens Dyn Haearn’, sydd yn gofyn cerdded i fyny i’r ddelw haearn ar y pentir uwchben y traeth, er mwyn darganfod cyfeirnod gwahanol lefydd ar y gorwel - bydd gwobr ar gael i’r rhai sydd yn llwyddo!

‘Rydan ni yn falch ofnadwy cael gymaint o anturiaethwyr bach yn ymweld â ni'r hâf yma, ac mi ydan ni'n edrych ymlaen at ddwbl yr hwyl blwyddyn nesaf.

Hwyl yn yr haul!

Mae’r misoedd diwethaf wedi bod yn brysur iawn yma yn Llŷn. Yn ogystal â’r hen ffefrynnau rydym wedi cyflwyno ychydig o weithgareddau newydd yr haf yma, llawer ohonynt fel rhan o Ŵyl Arfordir Llŷn. Mae’r diwrnodau hwyl ar y traeth wedi bod yn llwyddiannus iawn hefo’r cyfle i drio caiacio a syrffio’n boblogaidd dros ben. Cawsom dwrnamaint pêl droed cystadleuol iawn i lawr ar y traeth ym Mhorthor, hefo'r Dreigiau Cymraeg yn ennill y teitl a’r troffi. Mae yna alw mawr wedi bod am ein masgot newydd Caleb y Cranc hefyd. Mae Caleb wedi bod yn helpu beirniadu ein cystadlaethau cestyll tywod ac yn cael ei lun wedi ei dynnu hefo’r plant a rai o’r rhieni oedd wedi gwirioni! 

 Y Dreigiau Cymraeg gyda'u troffi

Cafodd Blas y Môr ei gynnal i lawr ym Mhorthdinllaen ym mis Mehefin, a dangoswyd llawer o ddiddordeb gan bobl oedd eisiau darganfod ffyrdd gwahanol o goginio hefo bwyd môr lleol a  blasu’r samplau roedd yn cael eu paratoi gan gogyddion lleol- y draenog môr wedi ei serio oedd fy ffefryn personol.

 

Dysgu am greaduriaid y pyllau creigiog ym Mhorthdinllaen 

Cynhaliwyd  teithiau cerdded Picnic gyda’r Brain Coesgoch ym Mynydd Mawr hefo Rhys Jones o Dîm Bioamrywiaeth Cyngor Gwynedd a Dave Lamacraft o Plantlife a’r RSPB yn benthyg eu harbenigedd. Ni chawsom ein siomi gan y brain coesgoch- chawsom arddangosfa ardderchog ganddynt ar y ddau ddiwrnod.

Mae’r ymgyrch 50 o bethau i wneud cyn i chi droi’n 11 ¾ wedi bod yn ffordd wych i ddangos i blant faint o hwyl sydd i’w gael allan yn yr awyr agored hefo ychydig iawn o offer. Mae’r rhestr yn cynnwys nifer o weithgareddau fel sgimio cerrig, dringo coed, dal cranc a gwneud trwmped gwair. Roedden yn medru ticio rhai o’r gweithgareddau yma i ffwrdd yn Llanbedrog a Porthdinllaen gan arwain sesiynau coginio ar dân gwersyll, adeiladu den, archwilio pyllau creigiog a chreu celf wyllt.

 

Pawb wrth eu boddau gyda'r melysion ar y tân gwersyll

Dwn i'm amdanoch chi ond da ni wrth ein boddau yn yr haf!

Porth y Swnt, Aberdaron

Dydd Mawrth diwethaf chawsom y dasg cyffroes o ddatgan yr enillydd yn y gystadleuaeth i enwi ein canolfan ymwelwyr newydd yn Aberdaron fydd yn agor gwanwyn nesa. Roedd y gystadleuaeth i ddarganfod enw arbennig ar gyfer lle arbennig wedi bod yn agored i ddisgyblion Ysgol Crud y Werin, yr ysgol gynradd leol, a dderbyniwyd llwyth o enwau gwych. Ar ôl pendroni penderfynwyd mai Elliw Jones Evans, disgybl blwyddyn 6, oedd yr enillydd gyda’i enw- Porth y Swnt.

Enillodd Elliw becyn bywyd gwyllt, aelodaeth Ymddiriedolaeth Genedlaethol i’r teulu, y cyfle i adael ôl ei llaw yn yr adeilad newydd a’r tocyn aur holl bwysig sydd yn golygu mai Elliw fydd y person cyntaf i gael mynediad i’r ganolfan newydd pan mae’n agor blwyddyn nesa.

Elliw yn derbyn ei gwobr gan Elinor Gwynn aelod o fwrdd ymddiriedolwyr yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol ar ôl dod i fyny hefo Porth y Swnt fel enw ar y ganolfan newydd yn Aberdaron.

Mae’r enw Porth y Swnt yn disgrifio pwrpas y ganolfan i’r dim, sef ymddwyn fel porth neu fynedfa i bobl deithio drwyddo yn dysgu am yr ardal gyfagos cyn mynd allan i'w ddarganfod ar liwt eu hunain. Mae cyfeirio at y swnt hefyd yn creu cysylltiad cryf gyda’r ardal leol a swnt Enlli. Enw addas iawn felly. 

Mae hi wedi bod yn grêt gallu gweithio mor agos hefo’r ysgol ar agwedda pwysig o ddatblygiad y ganolfan ac mi fydd y berthynas rhwng yr ysgol a’r Ymddiriedolaeth yn cael ei gryfhau hyd yn oed ymhellach gydag agoriad y ganolfan newydd. ‘Da ni’n edrych ymlaen yn barod i gael croesawu Elliw yn ôl yn y gwanwyn ar gyfer agoriad Porth y Swnt ac i gael ei barn ar yr adeilad newydd a chyffroes yma yng nghanol Aberdaron.

Porth y Swnt, Aberdaron sydd wedi ei ariannu gan Visit Wales a’r Eurpoean Regional Development Fund. Mae’r fframwaith dur bellach yn ei le ac mi fydd y gwaith adeiladu yn bwrw ymlaen. Edrychwch allan am waith celf liwgar ar y palis dros yr haf.